55 ҫул пӗрле пурӑнакан Платоновсем

Ӗмӗр ӗмӗрлесси уй урлӑ каҫӑсси мар теҫҫӗ те… Вун-вун ҫул каялла пӗрлешнӗ ҫынсем пӗрре те ӳпкелешмеҫҫӗ, ҫемье ҫавӑрса ача-пӑча ӳстернӗшӗн нихӑҫан та кулянмаҫҫӗ. Вӗсем — ӳсекен ӑрушӑн тӗслӗх.

Патӑрьел районӗнчи Туҫа ялӗнче пурӑнакан Александр Куприяновичпа Нина Федоровна Платоновсем изумруд туя паллӑ тунӑ. Мӑшӑр пӗрле 55 ҫул пурӑнать.

Александр Куприянович 1934 ҫулта Туҫа ялӗнче нумай ачаллӑ хресчен ҫемйинче ҫуралнӑ. Вӗсен 6 арҫын ача ӳснӗ. 1953 ҫулта Александр Куприяновича ҫара илнӗ. Унтан ӗмӗр тӑршшӗпех «Звезда» колхозра конюхра, платникре ӗҫленӗ.

Нина Федоровнӑпа вӗсем пӗр урамра ӳснӗ, пӗр шкулта вӗреннӗ. Александр Куприяновича хӗрӗн вӑрӑм ҫивӗчӗ, хура куҫӗ илӗртнӗ. Шкултах куҫ хывнӑ вӑл ӑна. Ҫавӑнтанпа вӑл унран куҫ вӗҫертмен, ҫемье ҫавӑрнӑ вӗсем, паянхи кунччен тӗрӗс-тӗкел пурӑнать мӑшӑр.

Яманакра ҫӗнӗ палӑк тӑваҫҫӗ

Красноармейски районӗнчи Яманак ялӗнче ҫӗнӗ обелиск тума пуҫланӑ. Унччен пулни кивелнӗ те ун вырӑнне ҫӗннине купалас тенӗ. Ӗҫе районти Депутатсен пухӑвӗн депутачӗ Святослав Иванов тата «Красное Сормово» тулли мар яваплӑ общество ертсе пырать иккен. Обелиска Вячеслав Семенов, Алексей Данилов тата Юрий Иванов хӑпартаҫҫӗ.

Вӑрҫӑра пуҫ хунисене асӑнса ҫӗнӗрен палӑк лартнине Кӗҫӗн Шетмӗ ял тӑрӑхӗнче вилнине асра тытас тенипе сӑлтавлаҫҫӗ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине вӑл енчи виҫӗ ялтан — Яманакран, Ешкилтрен, Ҫирӗклӗрен 258 ҫын тухса кайнӑ. Каялла 141-шӗ кӑна таврӑннӑ, ыттисем пурте вӑрҫӑ хирӗнче пуҫ хунӑ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитнине кӗтсе илме Кӗҫӗн Шетмӗ тӑрӑхӗнче пӗр ветеран та хутшӑнаймӗ — паянхи кун тӗлне вӗсем пурте леш тӗнчене кайма ӗлкӗрнӗ.

Шупашкар районӗнчи Колешша ялӗнче шыва темрен ытла хаклаҫҫӗ. Вӗсем паянхи кун та шыва кӗвентепе йӑтаҫҫӗ. Ҫӑлӗ вара вӗсен пӗрре ҫеҫ. Вӑл та пулин 1 ҫухрӑмра вырнаҫнӑ.

Централизациленӗ шыв пирки кунти халӑх 5 ҫул ӗмӗтленет. Республика программине кӗме май килмен вӗсен.

Ялта 113 кил, унта 300 ытла ҫын пурӑнать. Кунта ӗмӗрӗпех шыв пулман-мӗн. Унччен кашни килтех ҫӑл пулнӑ, анчах 2010 ҫулхи шӑрӑха пула вӗсем типсе ларнӑ-мӗн.

Ҫуркунне вара ҫӑл патне утма чӗр нуша: лачакаллӑ, шывлӑ… Хӑшӗ-пӗрин шыв патне кунне 20–25 хут та утма тивет. Пушар тухсан та хӑрушӑ. Пушарнӑйсен шыв илме Шоркка ялне кайма тивет. Вӑл 3 ҫухрӑм аякра.

Халӑх шыв ыйтӑвне пухусенчен пӗрре мар ҫӗкленӗ. 2010 ҫулта проект та хатӗрленӗ, вӑл патшалӑх тӗрӗслевӗ витӗр тухнӑ. Ун чухне кашни килтен 1500 тенкӗ те пухнӑ. Анчах колешшасем республика программине ҫавах лекеймен.

Район администрацийӗн пуҫлӑхӗ патне те кайнӑ. Хальлӗхе хурав ҫук. Унтан Д.Медведевӑн общество приемнӑйне хут ҫитернӗ. Хурав килнӗ, проект тупӑннӑ. 2014 ҫулта ЧР Строительство министерствине заявка панӑ.

Малалла...

Ака уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Красноаормейски районӗнчи Кӗҫӗн Шетмӗ ялӗнчи вулавӑшра ачасем «Шӑнкӑрти Шетмӗ тӑрӑхӗ» историпе экологи ҫулҫӳревне кайнӑ. Ӑна Трак тӑрӑхӗ 85 ҫул тултарнине халалланӑ.

Вӑйӑра станцисем тӑрӑх каймалла пулнӑ. Кашни станцире ачасем ыйтусене хуравланӑ. Чи хастаррисемпе маттуррисем пӗчӗк парнесене тивӗҫнӗ.

Ачасем ҫак мероприятире Кӗҫӗн Шетмӗ тӑрӑхӗнче сахал мар пултаруллӑ ҫын ӳснине пӗлнӗ. Вӗсем хӑйсен тӑрӑхӗн ятне ҫӳлтен ҫӳле хӑпартнӑ.

Мероприяти вӗҫӗнче ачасем «Чӑваш Енри пӗчӗк юханшывсем» видеофильм курнӑ.

Сӑнсем (4)

Паянтан, ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен, Етӗрне районӗнчи Ҫуткассинче карантин пуҫланнӑ. Икӗ уйӑхлӑха тӑсӑлӗ вӑл.

Ялта урнӑ тилле тупнӑ. Ку пуш уйӑхӗн 25-мӗшӗнче пулнӑ. Пӗр хуҫалӑхра хӗрарӑм картишре икӗ чӑх виллине, таракан тилле асӑрханӑ. Вӑл кун пирки Кӑкшӑм ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне пӗлтернӗ. Етӗрне районӗнчи чӗрчунсен чирӗсемпе кӗрешекен станци пуҫлӑхӗ ялта чупакан тилӗ пирки илтсен сунарҫӑна чӗнсе илнӗ. Лешӗ тилле персе вӗлернӗ.

Пушӑн 27-мӗшӗнче тилӗ виллине республикӑри ветлабораторие илсе ҫитернӗ. Тепӗр кун тилӗ урнӑ чирпе чирлени паллӑ пулнӑ.

Уйрӑм хушма хуҫалӑхсенчен пухакан сӗт хакне утӑ уйӑхӗнчен 1-мӗшӗнчен тытӑнса уннӑ пахалӑхне кура тӳлеме тытӑнмалла. Ку шухӑша Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев республикӑн Патшалӑх Канашне янӑ Ҫырура та палӑртнӑччӗ.

Иртнӗ эрнере Шупашкар районӗнче пулнӑ республикӑн ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов та ку шухӑша палӑртнӑ иккен. Район администрацийӗн ларусен залне ветеринарсене, сӗт пухакансене пухсах ҫавӑн пирки ӑнлантарнӑ.

Республикӑра ял хуҫалӑх предприятийӗсем сӗт сутасси ӳссе пырать иккен-ха, анчах уйрӑм хушма хуҫалӑхсенче ӗне тытакансем чакнӑ май сӗт сутасси те чакать-мӗн. Кунта ҫынсенчен сӗте йӳнӗрехпе туянни те витӗм кӳрет пуль тесе шухӑшлаҫҫӗ. Халӑхран сӗт пахалӑхӗ тивӗҫтерменни пирки те калаҫҫӗ. Пухаканӗсем ҫынсем сӗте шывпа тата ыттипе хушаҫҫӗ тесе калаҫҫӗ иккен, ҫыннисем вара сӗт пуҫтараканӗсем сахалтарах тӳлессишӗн вӗсем ҫине йӑвантарасшӑн тесе шухӑшлаҫҫӗ.

10 кунта пӗрре сӗт пахалӑхне тӗплӗн тӗрӗслесен, 10 кунта пӗр-икӗ хутчен сӗтри ҫу хисепне виҫсен йӗрке пуласса шанаҫҫӗ.

Хальхи вӑхӑтра Шупашкар районӗнче халӑхран сӗте 5 организаци пуҫтарать иккен.

Малалла...

Улатӑр хулин ӗҫлӗх центрӗ ӗҫсӗррисемпе тӗл пулма ялсем тӑрӑх та ҫӳрет. Нумаях пулмасть вӑл ҫав районти Кувакино ялне тухса кайнӑ.

Вырӑна ҫитнӗ май ӗҫлӗх центрӗн специалисчӗсем тахҫантанпах ниҫта тар тӑкман, ӗҫ вырӑнӗ шыракан 8 ҫынпа курнӑҫнӑ. Вӗсене ӗҫ рынокӗнчи тӑрӑмпа паллаштарнӑ. Хысна шучӗпе ҫӗнӗ специальноҫ илме май килни пирки каласа кӑтартнӑ май ҫав йӗркепе тата кама вӗренме май пуррипе паллаштарнӑ. Ахаль лариччен общество ӗҫне хутшӑнма сӗннӗ. Ун пеккисем ытларах чух урамсене хӑтлӑх кӳреҫҫӗ. Вырӑнти вакансисем ытах тивӗҫтермесен республика тулашне кайма пулать.

Ҫынсене ӗҫсӗррисемпе ӗҫлекенсене палӑртмалли меслет ҫинчен те ӑнлантарнӑ. Методикӑна Пӗтӗм тӗнчери ӗҫ организацийӗ тата Раҫҫей саккунӗпе килӗшӳллӗн йӗркеленӗ иккен.

Литература ҫулталӑкӗпе килӗшӳллӗн Елчӗк районӗнчи Лаш Таяпара театрсен «Театр тӗнчинче» фестиваль конкурсӗ иртнӗ. Унта ял тӑрӑхӗнчи мӗнпур клуб хутшӑннӑ.

Ҫӗнӗ Эйпеҫ ялӗнчи театр кружокӗ куракансене хайӗн ӗҫӗсемпе яланах савӑнтарать. «Кӗлпук» кружок ертӳҫи З.Н.Воробьева артистсемпе пӗрле Ф.Павловӑн пьеси тӑрӑх «Судра» спектакль лартнӑ. С.Мустаева, Т.Мустаева, О.Мустаева, М.Романов, В.Дружинин артистсен пултарулӑхне ӑшшӑн йышӑннӑ, хӑш-пӗр самантра хырӑм тытса кулнӑ. С.Мустаева хӑйӗн рольне уйрӑмах лайӑх вылянӑ.

Ытти ялсем те кая юлман. Пурте хӑйсен ролӗсене чӗре витӗр кӑларма тӑрӑшнӑ. Чӑннипе, ҫын хӑш чухне мӗн тума пултарнине хӑй те пӗлмест. Халӑх «Театр тӗнчинче» фестиваль конкурсра чунпа каннӑ, артистсене курса киленнӗ.

Республикӑри 20 ялта урнӑ чир сарӑлнине пула карантин пулнине пӗлтернӗччӗ.

Ҫак кунсенче Йӗпреҫ районӗнчи Шуркасси ялӗнче те ҫакнах пӗлтернӗ. Унта та – карантин. Хушӑва ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев пуш уйӑхӗн 13-мӗшӗнче алӑ пуснӑ.

Документра пӗлтернӗ тӑрӑх, карантина чӗрчунсен урнӑ чирне тӗп тӑвас, чире аталанма парас мар тӗллевпе палӑртнӑ. Ҫапла палӑртнӑ ялта икӗ уйӑх йытӑсемпе кушаксен куравне йӗркелеме, тискер чӗрчунсене тытма, килтисене сутма юрамасть.

Карантин вӑхӑтӗнче выльӑх-чӗрлӗхе, йытӑ-кушака вакцинаци тӑваҫҫӗ. ЧР Патшалӑх ветеринари служби урнӑ чир ҫӑлкуҫне пӗтерес тӗллевпе комплекслӑ план мероприятийӗсем хатӗрлӗ.

Хӗрарӑмсем алӗҫӗпе ӗлӗкех аппаланма юратнӑ. Шупашкар районӗнчи Юртукасси ялӗнче хӗрарӑмсем кашнинчех алӗҫ тума пухӑнаҫҫӗ.

Ялта «Асамлӑ кружок» ӗҫлет. Вӑл ял хӗрарӑмӗсене савӑнӑҫ, киленӗҫ кӳрет.

Кружокра хӗрарӑмсем модӑпа килӗшсе тӑракан тумсене ҫеҫ ҫыхаҫҫӗ. Вӗсем кил тӗрӗше илемлетмелли япаласене те ҫыхаҫҫӗ. Ҫавсене вӗсем ҫывӑх ҫыннисене, тӑванӗсене, пӗлӗшӗсене парнелеҫҫӗ.

Хӗрарӑмсем ачисем валли те тумтир ҫыхаҫҫӗ. Ку кӑна мар — вӗсем валли теттесем те ҫыхаҫҫӗ.

Кружока ҫӳрекенсем мӗн пур мероприятие те хутшӑнаҫҫӗ. Куравсенчен те айккинче юлмаҫҫӗ — Тутаркасси ял тӑрӑхӗнче иртекен куравсене яланах хутшӑнаҫҫӗ.